Hoe werken de Tweede Kamer verkiezingen

Op 17 maart 2021 is het weer zover: er zijn Tweede Kamer verkiezingen in Nederland. Nu het Kabinet gevallen is zullen er waarschijnlijk eerder Tweede Kamer  verkiezingen worden uitgeschreven. Hoe werken de Tweede Kamer verkiezingen precies? Wie mogen er kiezen, wat valt er te kiezen en hoe gaat het na de verkiezingen verder? In dit artikel leggen we uit hoe de Tweede Kamer verkiezingen werken en leggen we een groot aantal begrippen uit zoals coalitie, oppositie, Kabinet en het verschil tussen formateur en informateur.

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

8 minuten Leestijd

4.4K X Bekeken

Lees verder na de afbeelding.

Wat is de Tweede Kamer precies?

In de Tweede Kamer zitten 150 mensen, ook wel 150 zetels genoemd. De leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks gekozen tijdens de Tweede Kamer verkiezingen. Alle Nederlanders die 18 jaar of ouder zijn mogen stemmen, bepaalde uitzonderingen daargelaten. Overigens is de volledige naam van de Tweede Kamer de “Tweede Kamer Der Staten Generaal”. Elke 4 jaar zijn er Tweede Kamer verkiezingen. 

Na de verkiezingen worden alle stemmen geteld. De mensen waarop je kunt stemmen voor de Tweede Kamer verkiezingen zijn lid van een politieke partij. Bekende politieke partijen zijn: CDA, PvdA, PVV, VVD, Partij voor de Dieren en D66. Als je gaat stemmen voor de Tweede Kamer, dan stem je dus voor een bepaalde politieke partij. Alleen stemmen op een politieke partij kan niet. Je moet altijd kiezen voor een bepaald persoon van die politieke partij. De meeste mensen zetten hun kruisje bij de bovenste naam van de politieke partij maar je kunt ook voor een van de andere leden die op het stembiljet staan vermeld kiezen. Dit zijn zogenaamde voorkeurstemmen. De 150 leden van de Tweede Kamer komen regelmatig bij elkaar om te praten, ook wel debatteren genoemd, over allerlei onderwerpen die van belang zijn voor het land. De leden van de Tweede Kamer kiezen zelf wie er in het Kabinet plaatsnemen. Daarnaast bestaat er ook de term Regering. Hieronder leggen we het verschil tussen Kabinet en Regering uit.

Hoe gaat het stemmen zelf in zijn werk

Iedereen die gerechtigd is om te stemmen krijgt thuis een uitnodiging en een stempas toegestuurd. Op de dag dat er moet worden gestemd neem je deze uitnodiging en je legitimatie mee naar het stembureau. Stembureaus zijn er door het hele land, in elke stad en op verschillende plekken. Je hoeft dus meestal niet ver van huis om te stemmen. Als je in het stembureau bent aangekomen dan vind je een tafel met een aantal personen er achter die controleren of jij inderdaad bent wie je bent en of je een geldige stempas hebt. Indien alles klopt krijg je een stembiljet waarop alle politieke partijen staan vermeld met daaronder alle personen waarop je zou kunnen stemmen. Je mag maar voor een persoon kiezen en dus maar één hokje aankruisen of rondje inkleuren. Je gaat met je stembiljet naar een van de stemhokjes waarna je je keuze maakt. Daarna stop je het stembiljet in een grote ton en kan je het stembureau verlaten. 

Na de verkiezingen

Na de verkiezingen wordt er bekeken welke partij en welke persoon de meeste stemmen heeft. De uitslagen volgen na het sluiten van de stembureaus (21.00 uur) en worden per gemeente doorgegeven. Er is altijd een uitgebreide uitzending op televisie zodat iedereen alle uitslagen kan volgen. De uitslagen laten zien welke politieke partijen hebben gewonnen en niet welke kandidaten van de lijst van deze politieke partijen. Als alle uitslagen binnen zijn, is bekend welke politieke partij de meeste stemmen heeft gekregen en welke daarna, enzovoort. Daarna volgt de zetelverdeling. De politieke partij met de meeste stemmen krijgt het meeste aantal zetels en zo worden ze verdeeld tot alle 150 zetels over de verschillende politieke partijen zijn verdeeld. Niet alle politieke partijen die meedoen krijgen uiteindelijk ook een zetel. Er is een vooraf bepaald percentage van de stemmen nodig om een zetel te krijgen. Dit heet de kiesdrempel. Er moet ook een kiesdeler worden berekend. Met de kiesdeler wordt bepaald hoeveel stemmen een partij nodig heeft om een zetel te krijgen. De kiesdeler wordt berekend door het totaal aantal uitgebrachte geldige stemmen te delen door het aantal zetels. 

De 150 mensen die in de Tweede Kamer zitten zijn – samen met de Eerste Kamer- de baas over ons land en kunnen allerlei beslissingen nemen. Dit wordt ook wel het Parlement genoemd. Het maken van wetten is een van hun belangrijkste taken. Het is natuurlijk lastig om dagelijks met 150 mensen een land te besturen en daarom wordt er een kleinere groep samengesteld die deze dagelijkse taak op zich neemt. Dit wordt het Kabinet genoemd. 

Kabinetsformatie

Het Kabinet wordt gevormd door alle ministers en staatssecretarissen. Het Kabinet wordt geleid door de Minister President en het Kabinet krijgt ook diens naam. Zo hebben we bijvoorbeeld het Kabinet Rutte en daarvoor onder andere het Kabinet Kok en het Kabinet Drees. De ministers vergaderen in de ministerraad en hebben daarin stemrecht. Soms zijn ook bepaalde staatssecretarissen aanwezig om mee te praten maar zij hebben geen stemrecht. Om goed leiding te kunnen geven heeft de ministerraad een sterke positie nodig. Om deze sterke positie te bereiken wordt na de verkiezingen een coalitie gevormd tussen verschillende politieke partijen. Doorgaans hebben deze politieke partijen samen een meerderheid in de Tweede Kamer, hetgeen wil zeggen dat zij samen meer dan 75 zetels hebben. De Tweede Kamer in zijn geheel heeft een controlerende taak en als de ministerraad met bepaalde voorstellen voor bijvoorbeeld een wetswijziging komt moet daarover worden gestemd door de hele Kamer. Als de ministers geen meerderheid van stemmen hebben zouden hun voorstellen te vaak worden verworpen. Zo’n coalitie komt na de verkiezingen tot stand met behulp van een formateur of informateur.

Informateur en formateur

Hoewel de titels informateur en formateur erg op elkaar lijken hebben ze toch een behoorlijk andere rol bij het samenstellen van een coalitie. Tijdens een Kabinetsformatie wordt vaak eerst een verkenner ingezet. Dit is iemand die de verschillende mogelijkheden voor een coalitie onderzoekt. Daarna wordt de informateur benoemd. Deze informateur begeleidt de onderhandelingen voor een bepaalde coalitie. Mochten deze onderhandelingen succesvol zijn, dan wordt uiteindelijk een formateur benoemd die de besprekingen leidt aangaande de portefeuilleverdeling en de invulling van de Kabinetsposities. Tot 2012 ging de Koning(in) over de Kabinetsformatie en werd de formateur/informateur door de Koning(in) benoemd. Sinds 2012 ligt dit initiatief bij de Tweede Kamer zelf. 

In de regel is de formateur de beoogde Minister President en deze wordt doorgaans geleverd door de grootste coalitiepartij. 

De regering

De regering bestaat uit de Koning(in) en de ministers. De staatssecretarissen zitten dus niet in de regering. De Koning is onschendbaar is, de ministers zijn verantwoordelijk. De Koning benoemt de ministers en staatssecretarissen, maar ook deze taak valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. De beëdiging van de ministers en staatssecretarissen is een taak van de Koning. Hij ontvangt ook de notulen van de ministerraad zodat hij steeds op de hoogte is van wat er allemaal wordt besproken. De ministers bezoeken de Koning regelmatig om hem te informeren en de Minister President doet dat elke week. Op Prinsjesdag leest de Koning de troonrede voor, die is geschreven door de ministers. Een belangrijke taak van de Koning is het ondertekenen van wetten en koninklijke besluiten. Verder heeft de Koning een ceremoniële taak waarbij hij de gehele natie vertegenwoordigt. Hij brengt staatsbezoeken aan andere landen en ligt werkbezoeken af om zich van ontwikkelingen in ons land op de hoogte te houden. Hij vertegenwoordigt Nederland bij maatschappelijke organisaties, zowel in binnen- als buitenland. Ook bij rampen met een nationaal karakter toont de Koning belangstelling en betrokkenheid. 

Meer over de Kamervoorzitter

De functie van Kamervoorzitter wordt bekleed door een van de 150 leden van de Tweede Kamer. Elk lid kan solliciteren naar deze functie en de voorzitter wordt vervolgens gekozen door de leden van de Tweede Kamer. De taken van de Kamervoorzitter zijn onder meer ervoor te zorgen dat debatten op een goede en fatsoenlijke manier verlopen. Er wordt altijd gedebatteerd via de voorzitter en niet rechtstreeks tussen de deelnemers. De gedachte hierachter is dat het debat niet te persoonlijk wordt maar een zakelijk karakter houdt. De Kamervoorzitter maakt deel uit van de 150 leden van de Tweede Kamer en heeft dus ook gewoon een stem en blijft lid van zijn of haar politieke partij. 

Wat is een demissionair Kabinet? 

Als een Kabinet demissionair is, dan betekent dit dat het Kabinet haar ontslag heeft gevraagd aan de Koning. Elk Kabinet raakt op een bepaald moment demissionair, namelijk op de dag van de Tweede Kamer verkiezingen. Een Kabinet kan echter ook eerder demissionair raken, namelijk als het Kabinet voor de datum van de Tweede Kamer verkiezingen haar ontslag heeft ingediend. Een Kabinet doet dit als er grote fouten zijn gemaakt en de Kamer het vertrouwen in het zittende Kabinet heeft opgezegd. Een demissionair Kabinet voert nog gewoon haar taken uit maar behandelt alleen nog lopende zaken waarbij omstreden kwesties niet meer aan de orde komen. Het is belangrijk dat een demissionair Kabinet snel wordt vervangen door een ander Kabinet zodat alle onderwerpen weer aan bod kunnen komen. Omstreden zaken moeten uiteraard wel worden afgehandeld.

Als er een demissionair Kabinet is ontstaan, moeten er op korte termijn Tweede Kamer verkiezingen worden uitgeschreven. 

Lees meer over wijzigingen in de grondwet bij de verkiezingen.

Eerste publicatie op: 16 januari 2021

• Deel Artikel:

Methodieken Nederland Politiek

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie