Energiecrisis in Nederland

De energiecrisis houdt ons land in zijn greep, maar wat houdt dit precies in en hoe is het zo ver gekomen? In dit blog verhelderen we deze kwestie, verkennen we oorzaken en delen we inzichten. Lees verder!

Team Kennisdomein

3 juni 2023 ·

6 minuten Leestijd

3.8K X Bekeken

Inhoudsopgave

Een onderwerp dat niemand is ontgaan: de energiecrisis in Nederland die begon in 2021. Eerder schreven we al meerdere aan dit onderwerp gerelateerde blogs. Over waarom alles steeds duurder wordt bijvoorbeeld en over stadsverwarming en het prijsplafond. In dit blog kijken we wat die energiecrisis nou precies betekent en hoe die is ontstaan. Overigens beperkt die energiecrisis zich niet tot Nederland, ook andere landen hebben hier mee te maken.

Lees verder na de afbeelding.

Niet alleen in Nederland

De energiecrisis is geen typisch Nederlands probleem, het speelt in met name heel Europa. Ook het Verenigd Koninkrijk en China hadden flink last van deze crisis. Bovendien zagen de grootste producenten van olie en gas hun verkoop sterk dalen. Denk bijvoorbeeld aan grote exporteurs als Rusland en Saudi- Arabië. Overigens bleven de inkomsten van gas in Rusland ondanks de westerse sancties toch stijgen. Zij profiteerden van de stijgende gasprijs.

Europa importeerde begin 2022 een groot deel van zijn energie uit landen van buiten de EU. Rusland had hier een groot aandeel in. Europa wil zich vanwege de opgelopen spanningen met Rusland minder afhankelijk maken van dat land. Meer energie moet uit andere landen of van eigen bodem komen. Bovendien wil Nederland en de rest van Europa meer verduurzamen en op zoek naar nieuwe energiebronnen. Verschillende oorzaken stonden het behalen van deze doelen echter in de weg.

Oorzaken energiecrisis in Nederland

Eind 2019 en in 2020 nam de vraag naar energie plotseling sterk af door de coronapandemie. De productie en daarmee ook het aanbod werd hierop verlaagd. In 2021 nam de vraag naar energie zoals gas en olie weer sterk toe. De productie ging echter niet in hetzelfde tempo omhoog. Dit veroorzaakte een scheve verhouding tussen vraag en aanbod. De prijs van energie ging omhoog en de consument voelde dat in zijn portemonnee.

Ook de Russisch-Oekraïense oorlog is een oorzaak van de energiecrisis die begon in 2021. Deze oorlog heeft vooral grote gevolgen voor de energiecrisis in Europa. Westerse landen hebben in 2014 al sancties ingesteld tegen de Russische energiesector. Deze sancties waren een reactie op de annexatie van de Krim door Rusland. In 2022 werden deze sancties uitgebreid als gevolg van de invasie door Rusland van Oekraïne.

Niet alleen olie en gas duurder, ook stroom

Niet alleen olie en gas werden flink duurder, ook stroom steeg hard in prijs. Het klimaat had een negatief effect op de elektriciteitsproductie in Europa. Droge en hete zomers zorgden voor een tekort aan water. De elektriciteitscentrales kampten met een tekort aan koelwater en regenwater. Dit was bijvoorbeeld het geval in Noorwegen en Frankrijk. Bovendien zorgde de beperkte hoeveelheid aan neerslag in de zomers voor lage waterstanden in de rivieren. Vrachtschepen konden minder zwaar geladen worden zodat een schip niet te diep zou komen te liggen en zou vastlopen aan de grond. In Duitsland kampten kolencentrales met bevoorradingsproblemen. De vraag naar kolen kon door de lichter geladen vrachtschepen niet tijdig genoeg worden aangevuld.

In Frankrijk kwamen kerncentrales stil te liggen. Frankrijk is voor de opwekking van elektriciteit voor een groot deel afhankelijk van zijn kerncentrales. Maar liefst 70 % van de Franse elektriciteit komt van kernenergie, veel meer dan in andere Europese landen. Corrosie was de belangrijkste oorzaak van het stilvallen van steeds meer centrales. Corrosie is de aantasting van materialen, door het effect dat de omgeving hierop heeft. Een voorbeeld hiervan is het zout van de zee dat bouwwerken aan de kust aantast. In Frankrijk ontstond een tekort aan elektriciteit. De Fransen moesten noodgedwongen meer stroom importeren. Europa wilde zijn afhankelijkheid van Russische olie en gas beperken. De bedoeling was meer stroom te gaan gebruiken, terwijl de beschikbaarheid van elektriciteit juist af nam en daarmee de prijs van stroom omhoog ging.

Gevolgen energiecrisis in Nederland

De energiecrisis heeft diverse verstrekkende gevolgen die miljoenen mensen treffen. De productiekosten van voedsel zijn gestegen als gevolg van de hogere energiekosten. De consument krijgt hierdoor te maken met hogere prijzen in de supermarkt. De kosten worden immers doorberekend naar de consument. Een ander gevolg zijn de overheidsfinanciën die flink zijn gestegen. Overheden schieten bedrijven en burgers te hulp bij het betalen van de energierekening. Energiearmoede is een direct gevolg van deze crisis en treft vooral de lage inkomens. Ook heeft de energiecrisis gevolgen voor de energietransitie. Door het tekort aan energie, is het gebruik van steenkool wereldwijd toegenomen. Steenkool is geen duurzame energiebron. Bij de verbranding van steenkool komt veel koolstofdioxide vrij. Het vertraagt de transitie naar het gebruik van energiebronnen die duurzamer zijn. Als gevolg van de crisis kwamen van zowel overheden als inwoners initiatieven op gang om burgers te helpen. We bespreken daarvan enkele voorbeelden zoals het prijsplafond en de FRIS supermarkt.

Prijsplafond

In 2023 stelde de overheid een prijsplafond in voor huishoudens en andere kleinverbruikers. Zij betalen voor hun verbruik van gas, stroom en stadsverwarming tot een bepaalde hoogte. Wordt er meer verbruikt dan het ingestelde prijsplafond, dan betaalt de overheid het resterende deel.

Voorafgaand aan het prijsplafond die vanaf 1 januari 2023 van kracht werd, was er een andere regeling van kracht die gold als een overbruggingsperiode. In de maanden november en december 2022 kregen alle huishoudens en andere kleinverbruikers 190 euro van de overheid. Dit was een tegemoetkoming op de hoge energierekening als gevolg van de energiecrisis. Ondanks de hulp vanuit de overheid, hadden mensen met lage inkomens en kwetsbare gezinnen het toch niet makkelijk. Gelukkig ontstonden er meer initiatieven vanuit het bedrijfsleven en de burger.

Hulp aan de armen

Een crisis brengt vrijwel altijd nieuwe initiatieven met zich mee. Naast initiatieven van professionals en overheden, ontstonden er ook burgerinitiatieven. Een voorbeeld hiervan zijn winkels waar mensen gratis kunnen winkelen. Het eerste initiatief in Nederland voor gratis winkelen was de FRIS supermarkt in Amsterdam. De initiatiefnemers willen meer supermarkten in Nederland, maar ze hopen dat het gratis winkelen in de toekomst niet meer nodig is. De FRIS supermarkt is er namelijk voor gezinnen in een financieel kwetsbare positie. De energiecrisis heeft zogenaamde energiearmoede tot gevolg en meer gezinnen in een kwetsbare positie gebracht. Voorwaarde voor het winkelen in de FRIS supermarkt, is het accepteren van hulp voor een structurele verbetering van de financiële situatie. Zij krijgen voor deze hulp een coach toegewezen.

Ook plaatsten mensen kastjes buiten rondom hun huis voor mensen die moeite hebben om rond te komen. Deze kastjes werden vooral gevuld met producten die te duur en/of onmisbaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan maandverband, luiers, shampoo en voedsel in blik. Toch waren er niet alleen slachtoffers van de energiecrisis.

Profiteren van de energiecrisis

Naast slachtoffers, waren er ook mensen en bedrijven die profiteerden van de energiecrisis. Winkels draaiden bijvoorbeeld goed op de toegenomen verkoop van kachels. De gasprijs steeg in 2022 enorm en gas werd veel duurder dan stroom. Als gevolg daarvan vlogen elektrische kachels als warme broodjes over de toonbank. Bovendien steeg bijvoorbeeld de verkoop van warme kleding en dekens.

Eerste publicatie op: 10 februari 2023

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie