Wat doet een maatschappelijk werker

Duik met ons in de fascinerende wereld van maatschappelijk werk. Deze blog belicht de brede reikwijdte van hun werk, hun werkvelden en methodieken. Lees snel verder om de diepte van maatschappelijk werk te ontdekken.

Sascha Schwedersky

3 juni 2023 ·

8 minuten Leestijd

1.3K X Bekeken

Maatschappelijk werkers, ook wel sociaal werkers genoemd, hebben een breed beroep en werken in veel verschillende soorten organisaties en werkvelden. Bovendien werken sociaal werkers met tal van doelgroepen. In principe kan iedereen ooit in het leven te maken krijgen met maatschappelijk werk. Dit hoeft niet direct voor jezelf te zijn. Denk ook aan een partner, kind of ander persoon uit je directe omgeving met wie je bijvoorbeeld mee kan gaan naar een gesprek met de maatschappelijk werker. In dit blog proberen we dit brede beroep samen te vatten tot een interessante kijk op het werkveld. 

Lees verder na de afbeelding.

© Kennisdomein

Wat is een maatschappelijk werker

Een maatschappelijk werker is een hulpverlener die in de basis cliënten helpt bij het verbeteren van hun kwaliteit van leven. De kwaliteit van leven hangt af van veel factoren. Het leven kent immers veel verschillende levensgebieden waar zich problemen kunnen voordoen. Denk bijvoorbeeld aan levensgebieden als wonen, werken, school, relaties, lichamelijke en psychische gezondheid. Een probleem of gebeurtenis wordt door hulpverleners een life event genoemd. Wanneer op één of meerdere van deze gebieden problemen ontstaan, kunnen mensen vastlopen. De maatschappelijk werker ondersteunt hen bij het leren omgaan en oplossen van deze problemen. Hoe iemand omgaat met problemen en uitdagingen in het leven wordt door hulpverleners overigens coping genoemd. 

Waar werkt de maatschappelijk werker

Maatschappelijk werkers kun je op veel plekken tegenkomen. Zij hebben hun werkwijze afgestemd op de doelgroep en omgeving waarin zij werkzaam zijn. De basis van hun werk blijft echter grotendeels hetzelfde. We bespreken een aantal specifieke werkvelden waarin maatschappelijk werkers actief zijn. 

De volgende vier werkvelden worden wat uitgebreider besproken. Daarna geven we je nog een reeks werkvelden van de sociaal werker in het kort. 

1. Schoolmaatschappelijk werk
2. Medisch maatschappelijk werk 
3. Algemeen maatschappelijk werk 
4. Bedrijfsmaatschappelijk werk 

Schoolmaatschappelijk werk

De schoolmaatschappelijk werker heeft de school als specifiek werkgebied. Zij hebben een eigen kantoor in een school of worden van buitenaf ingevlogen. Bij problemen spreekt de hulpverlener met een leerling of student van de school. Daarnaast gaan zij ook in gesprek met bijvoorbeeld ouders en docenten. In eerste instantie is het meestal een leerkracht of andere vertegenwoordiger van een school die zich zorgen maakt over een leerling. De docent of mentor neemt namens de school eerst contact op met de ouders. De leerling kan, met toestemming van de ouders, worden besproken tijdens een zorgoverleg. Vervolgens kan eventueel schoolmaatschappelijk werk worden betrokken. Uiteraard is toestemming van de ouders alleen nodig bij minderjarige leerlingen. Schoolmaatschappelijk werkers ondersteunen ook de leerkrachten, bijvoorbeeld voor de omgang met probleemleerlingen die extra zorg nodig hebben. Lees meer over opvoeden in onze specialie blogs over dit onderwerp, bijvoorbeeld over de ontwikkeling van een schoolkind. 

Medisch maatschappelijk werk

De medisch maatschappelijk werker is vooral werkzaam in het ziekenhuis. Daar biedt deze hulpverlener psychosociale begeleiding aan patiënten en eventueel aan mensen rondom de patiënt. Het gaat om problemen en vragen gerelateerd aan ziekte, de behandeling en ziekenhuisopname. De maatschappelijk werker begeleidt patiënten zowel klinisch als poliklinisch. Klinisch betekent tijdens een ziekenhuisopname, poliklinisch is wanneer de patiënt enkel langskomt voor afspraken in het ziekenhuis. Een ziekte of diagnose kan het leven flink ontregelen. Zowel voor de persoon die de ziekte heeft als voor diens naasten. Ook een ziekenhuisopname of behandeling kan ingrijpend zijn. Mensen worden soms overvallen door grote veranderingen en komen met allerlei vragen te zitten.

Algemeen maatschappelijk werk

De algemeen maatschappelijk werker is een hulpverlener die werkt met een brede doelgroep, vaak gevestigd in de wijk. Deze hulpverlener werkt bijvoorbeeld vanuit een sociaal wijkteam. Dit team heeft een specifieke wijk tot zijn werkgebied gemaakt. Inwoners kunnen met uiteenlopende vraagstukken terecht bij een sociaal wijkteam. Denk bijvoorbeeld aan hulp op het gebied van werk, inkomen, schulden, gezin, opvoeding en eenzaamheid. De hulp wordt geboden aan mensen van alle leeftijden. 

Bedrijfsmaatschappelijk werk

De bedrijfsmaatschappelijk werker is een hulpverlener die zich heeft gespecialiseerd in alles rondom het thema werk. Zij komen op voor de belangen van de werknemer, maar ook voor die van de werkgever. Werknemers kunnen bij de bedrijfsmaatschappelijk werker terecht met werkgerelateerde problemen. Bijvoorbeeld wanneer iemand geen plezier meer uit het werk haalt. Of bij psychische of lichamelijke klachten, vermoeidheid, stress of privéproblemen die het werk beïnvloeden. 

Nog meer werkvelden

De lijst met werkplekken waar maatschappelijk werkers actief zijn is lang. We kunnen ze niet allemaal bespreken. Om je beeld nog wat completer te maken noemen we nog een aantal werkvelden en doelgroepen. Sociaal werkers werken namelijk ook in de jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg (GGZ), ouderenzorg, asielzoekerscentra, revalidatiecentra, gevangenissen, daklozenopvang, blijf-van-mijn-lijfhuizen, woongroepen voor gehandicapten en overheidsinstellingen. 

Methodieken van de maatschappelijk werker

Misschien heb je je wel eens afgevraagd hoe de sociaal werker te werk gaat. Zij maken gebruik van veel verschillende soorten methodieken. Herman de Mönnink weet met één van zijn boeken de methodieken van de sociaal werker mooi samen te vatten. Daar maken wij in dit blog gebruik van. We hebben het over zijn boek ‘De gereedschapskist van de sociaal werker’, waarin de Mönnink op gestructureerde wijze uitleg geeft over de handelswijzen en technieken van de sociaal werker. Het enige instrument waarover de maatschappelijk werker echter beschikt is zichzelf. Hoewel de methodieken en bijbehorende technieken talrijk zijn, kan de hulpverlener deze alleen inzetten wanneer hij zich deze eigen heeft gemaakt. 

Als we kijken naar het boek ‘De gereedschapskist van de sociaal werker’ van de Mönnink, komen we op de volgende indeling van methodieken. We geven hiervan slechts een zeer beknopte weergave. De belangrijkste is de non-directieve basismethode (NDB-methode), ook wel sociaalwerkmethode genoemd. Deze methode past de hulpverlener altijd toe en maakt een positieve werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener mogelijk. De NDB-methode is de basishouding van de hulpverlener en omvat dingen als empathie, positieve aandacht en acceptatie van de cliënt. In het boek worden nog negentien andere methoden beschreven, die alleen werken als de sociaal werker de NDB-methode als basishouding toepast. De werkrelatie tussen cliënt en hulpverlener moet prettig zijn. 

Als we de negentien andere methoden kort doornemen, komen we eerst op negen methoden die worden toegepast bij een individuele cliënt. Een voorbeeld daarvan is de cognitieve methode. Soms hebben mensen last van negatieve gedachten. Je gedachten bepalen immers hoe je kijkt naar jezelf en de wereld om je heen. Negatieve gedachten kunnen dus zorgen voor een negatief zelf- en wereldbeeld. Dit kan iemand belemmeren in het dagelijks leven. Met de cognitieve methode kan de maatschappelijk werker een cliënt helpen bij het ontwikkelen van meer helpende gedachten. 

Als we verder kijken naar de beschreven methoden van de Mönnink, komen we bij zes systemische methoden. Deze methoden worden gebruikt bij problemen van een cliënt in relatie tot zijn omgeving. Een voorbeeld daarvan is de sociaalnetwerkmethode. Bij deze methode staat de cliënt in relatie tot zijn sociale netwerk centraal. Wanneer het niet goed gaat met iemand, kunnen sociale contacten een belangrijke rol spelen. Zij kunnen rondom iemand gaan staan en bijvoorbeeld steun bieden zoals een luisterend oor, bij praktische zaken, afleiding, gezelligheid en voor support. De sociaalnetwerkmethode richt zich onder andere op het activeren en/of vergroten van het netwerk van een cliënt. 

We zijn nu aangekomen bij de laatste vier methoden in de beschrijving van de Mönnink. Deze vier worden ook wel de macromethoden genoemd. Deze methoden hebben betrekking op de grotere structuren van hulpverlening zoals deze in de wijk, stad, gemeente, provincie en Nederland zijn georganiseerd. Hulpverleners proberen de belangen van cliënten te behartigen om de voorzieningen voor hen structureel te verbeteren. Hierbij hoort de door de Mönnink beschreven Collectieve-belangenbehartigingsmethode. Een ander voorbeeld dat past bij de macromethoden is de signaleringsmethode. Bij deze methode brengt de hulpverlener signalen in kaart die uiteindelijk kunnen leiden tot een verbetering van de hulpverlening. Signalen van cliënten kunnen er bijvoorbeeld toe leiden dat een organisatie beter bereikbaar wordt voor groepen cliënten. 

Wanneer de methoden die een maatschappelijk werker kan inzetten niet voldoende effectief blijken, heeft de hulpverlener de mogelijkheid om door te verwijzen naar meer specialistische hulpverlening. 

Doorverwijzen van een cliënt

Maatschappelijk werkers maken, zoals beschreven, gebruik van een heel scala aan methodieken. Sociaal werkers zijn breed opgeleid en kunnen op tal van terreinen hulp bieden. Hun eventuele specialisme is afhankelijk van de specifieke doelgroep en het type werkveld waarin zij werkzaam zijn. Soms blijkt dat een cliënt meer nodig heeft dan wat de maatschappelijk werker kan bieden. In dat geval is een doorverwijzing naar specialistische hulpverlening nodig. De maatschappelijk werker kan onderzoeken welke specialistische hulp nodig is en een doorverwijzing in orde maken. Doorverwijzen kan naar tal van andere soorten hulpverlening. Voorbeelden daarvan zijn de psycholoog en de schuldhulpverlener. 

Een doorverwijzing kan bijvoorbeeld worden gemaakt wanneer een cliënt vaste negatieve denkpatronen heeft ontwikkeld. De sociaal werker heeft de cognitieve methode toegepast. Hoe dat er in de praktijk uitziet, is afhankelijk van welke werkwijze de hulpverlener of de instelling gebruikt. Het was niet voldoende om de negatieve denkpatronen van de cliënt te doorbreken. Voor deze cliënt is meer specialistische hulpverlening nodig. De verwijzing gaat in dit geval waarschijnlijk uit naar cognitieve gedragstherapie bij een psycholoog. Specialistische hulpverlening is in tegenstelling tot het sociaal werk meestal langduriger. Het maatschappelijk werk is vaak een kortdurende vorm van hulpverlening. 

Eerste publicatie op: 6 april 2023

• Deel Artikel:

Communicatie

Geschreven door: Sascha Schwedersky

Van Sascha Schwedersky

Sascha Schwedersky volgde twee studies in het sociaal domein en werkt sinds 2018 parttime als tekstschrijver bij de Schrijverije. Zijn brede interesse komt bij het schrijven goed van pas. Sascha heeft met name kennis van en interesse in de zorgsector. Over zijn e...

Meer informatie