Sterrenkunde en alles buiten onze aarde

Sterrenkunde of astronomie is de wetenschap die alles buiten de atmosfeer van onze aarde bestudeert. Een enorm onderzoeksterrein kun je wel stellen. Het zonnestelsel waarin de aarde zich bevindt is al zo groot, dat de mens er tientallen jaren over deed om de grenzen ervan met ruimteveren te bereiken. Daarbuiten bevindt zich de Melkweg, een enorm sterrenstelsel met miljarden sterren. Wanneer je verder kijkt, ontdek je dat ook dit stelsel slechts een stipje is in een nog veel groter heelal. In deze reeks blogs over de ruimte kijken we vanuit de aarde steeds dieper het heelal in.

Lees verder na de afbeelding.

De aarde

Voor de mens is de aarde het middelpunt, in het heelal is deze planeet slechts een stipje. Wel is het voor zover bekend de enige planeet waar leven voorkomt. Op aarde leven miljoenen diersoorten. Voor hen is water van levensbelang. Maar liefst 71 % van het aardoppervlak bestaat uit water. Het overige deel is vaste grond bestaande uit eilanden, bergketens, vlakten, bossen en woestijnen. Bovendien zijn er door de mens gemaakte stedelijke gebieden. In 2023 wordt de aarde bewoond door zo’n 8 miljard mensen. Zij wonen verspreid over bijna 200 verschillende landen. 

Meer weten over onze planeet? Bij Kennisdomein vind je tientallen interessante blogs over de wereld, bijvoorbeeld over de opwarming van de aarde, gebergten in de wereld en tips voor vakanties.

De maan

Voor de aarde is de maan het hemellichaam dat het dichtste bij staat. De afstand tussen beide hemellichamen schommelt tussen de 363 en 400 duizend kilometer. De maan draait in een baan om de aarde en is daarmee een natuurlijke satelliet van deze planeet. De hemellichamen oefenen kracht uit op elkaar. De maan is verantwoordelijk voor de getijden op onze planeet. Je ziet dat bijvoorbeeld aan het geleidelijk terugtrekken en opkomen van de zee. In het jaar 1969 werden met de Apollo 11 voor het eerst mensen op de maan gezet. 

Ruimtevaart

Ruimtevaart is de verzamelnaam voor allerlei soorten menselijke activiteiten in de ruimte. Het kan bijvoorbeeld gaan om onbemande en bemande vluchten. In 1961 was de Rus Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte. Hij vloog met het ruimteveer Vostok 1. Sindsdien zijn er veel bemande ruimtevluchten geweest. De bekendste is misschien wel het ruimtevaartprogramma waarin mensen voet op de maan hebben gezet. Ook bestaan er allerlei andere soorten ruimteactiviteiten van de mens die dankzij de ruimtevaart kunnen bestaan. Denk aan satellieten, vrachtvluchten, ruimtestations en ruimtetelescopen. 

Ruimtestations

Nog voordat de eerste mens in de ruimte was, werd al nagedacht over stations waarin ruimtevaarders voor langere tijd konden verblijven. Door de jaren heen zijn verschillende ruimtestations gebouwd en gelanceerd. Denk bijvoorbeeld aan het Amerikaanse Skylab, het Russische station Mir en het Internationale ruimtestation (ISS). 

Ruimtestation ISS

Internationaal ruimtestation (ISS) is anno 2023 het grootste ruimtestation in de ruimte. Zijn naam zegt het al, dit station wordt door meerdere landen gebouwd, gebruikt en bekostigd. Het station bestaat uit afzonderlijke delen die door deelnemende landen worden gelanceerd en gekoppeld. Het ISS wordt permanent bemand. De Nederlandse astronaut Andre Kuipers verbleef zo’n 6 maanden in het ruimtestation. Ook zijn delen van het ISS toegankelijk voor ruimtetoeristen. Om de bemanning in geval van nood in veiligheid te kunnen brengen, zijn er altijd aangemeerde capsules die dienen als reddingssloepen. 

Mars

Mars, ook wel de rode planeet genoemd, is de eerste planeet die je tegenkomt wanneer je vanuit de aarde het zonnestelsel ingaat. Hij is iets kleiner dan de aarde en veel wetenschappers zijn het erover eens dat Mars vroeger best veel op onze planeet leek. Lang geleden stroomde er bijvoorbeeld zeer waarschijnlijk water op de rode planeet. Mars heeft net als de aarde vulkanen, waarvan de hoogste meer dan twintig kilometer boven het oppervlak van de planeet uitreikt. De mens fantaseert al geruime tijd over het bezoeken van Mars. Bedrijven als SpaceX en Nasa zijn anno 2023 al geruime tijd bezig met de voorbereidingen van de reis naar en een bezoek aan de rode planeet. 

Het zonnestelstel

Een zonnestelsel is een verzameling ruimteobjecten dat om een ster draait. Het heelal bevat er ontelbaar veel. Wanneer men over het zonnestelsel spreekt, bedoelt men doorgaans het stelsel van objecten, inclusief de aarde, dat om onze zon draait. Naast de aarde vind je er ook andere planeten zoals Mercurius, Venus, Mars en Jupiter. Sommige planeten zoals Mercurius en Venus hebben een vast oppervlak opgebouwd uit gesteente. Andere planeten zoals bijvoorbeeld Jupiter en Saturnus hebben geen vast oppervlak. Deze hemellichamen bestaan uit gas. 

In het zonnestelsel kom je naast planeten veel meer soorten hemellichamen tegen. Denk bijvoorbeeld aan manen. Niet alleen onze eigen aardbol heeft een maan. Ook rondom andere planeten draaien manen. Jupiter heeft bijvoorbeeld meer dan 70 manen die in een baan om deze planeet draaien. Ook zijn er de zogenaamde kunstmanen, oftewel satellieten. Deze door de mens gemaakte objecten vliegen in een baan om de aarde. Overigens zouden deze ook in een baan om andere hemellichamen kunnen draaien. Rondom de aarde vliegen duizenden satellieten die voor talloze doeleinden worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan navigatie, het weer en spionage. 

Ook het zonnestelsel zelf is weer onderdeel van iets groters. Het stelsel bevindt zich namelijk in het sterrenstelsel de Melkweg. Hierin is het zonnestelsel slechts een klein groepje hemellichamen in een geheel van miljarden andere objecten. 

De Melkweg

De Melkweg is een sterrenstelsel waarin onder andere de aarde en het zonnestelsel zich bevinden. Wat betreft formaat is het stelsel gemiddeld en bevat het zo’n 200 tot 400 miljard sterren. Dankzij de zwaartekracht blijven sterren bijeen in een sterrenstelsel. Ook de Melkweg zelf behoort weer tot een groep sterrenstelsels, in de sterrenkunde een cluster genoemd. Het cluster waarin de Melkweg zich bevindt heet de Lokale groep, dat bestaat uit zo’n 30 stelsels. 

Zwarte gaten

Een zwart gat behoort tot de grootste en meest fascinerende structuren van het heelal. Aan dit fenomeen kan niets ontsnappen. Materie wordt namelijk naar een zwart gat toe getrokken. Dat gebeurt omdat een zwart gat enorm veel materie bevat dat in een relatief klein gebied ligt opgeslagen. Dit maakt dat de zwaartekracht en dus aantrekkingskracht enorm groot is. Een zwart gat ontstaat wanneer een ster aan het einde van zijn bestaan komt. Op dat moment implodeert een ster, het tegenovergestelde van exploderen. Bij imploderen wordt de inhoud van een ster niet naar buiten geblazen, maar juist naar binnen gezogen.