De invloed van media op de maatschappij

Ontdek de impact van media op onze samenleving, van nepnieuws tot sociale media, en hoe het de democratie vormt. Duik dieper met ons in dit boeiende onderwerp!

Team Kennisdomein

2 juni 2023 ·

11 minuten Leestijd

13.2K X Bekeken

Je kunt de media zien als de ‘waakhond’ of de ‘poortwachter’ van de democratie. De media heeft een zeer belangrijke functie, en de invloed van media op de maatschappij is dan ook enorm te noemen. Maar de invloed van media op de maatschappij kan ook misbruikt worden. Je kunt dat goed zien bij communistische landen en op dit moment (november 2020) kun je dat ontzettend mooi zien bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de politiek die Donald Trump voert. Inmiddels kunnen we een onderscheid maken tussen de traditionele media zoals: televisie, radio, kranten en de ‘nieuwe’ online media zoals: websites, Twitter, Facebook, YouTube, Instagram, TikTok etc.

Het doel van de media

De media heeft een aantal zeer belangrijke functies in het informeren van de samenleving. Zo heeft de media een: 

Wil je meer weten over het inzetten van media voor jouw bedrijf? Download ons gratis e-book boordevol marketingtips.

• Verbindende functie (uitzenden wereldkampioenschap voetbal)
• Amusementsfunctie (uitzenden van series e.d.)
• Educatieve functie (programma’s zoals Klokhuis of SchoolTV)
• Informerende functie (uitzenden van nieuws)
• Socialiserende functie (aanleren van normen en waarden via programma’s)
• Agenda functie (maatschappelijke problemen aan de orde stellen)
• Commentaarfunctie (mening geven d.m.v. blogs, column)
• Controlerende functie (controleren van de overheid d.m.v. onderzoeksprogramma’s)
• Opiniërende functie (discussieprogramma’s waardoor eigen mening gevormd kan worden)
• Spreekbuisfunctie (meningen onder de aandacht brengen) 

Lees verder na de afbeelding.

Het is belangrijk dat de media het nieuws op een zo onafhankelijk mogelijke manier presenteert, zodat iedereen zijn of haar mening over deze feiten kan vormen. Iedere vooringenomenheid moet vermeden worden om zo geloofwaardig te blijven. Zo mag een nieuwslezer bijvoorbeeld niet zijn eigen mening verkondigen tijdens een nieuwsbulletin op televisie of radio, omdat de samenleving anders zou kunnen denken dat de nieuwszender meningen verspreid in plaats van feiten. Meningen mogen dan weer wel gegeven worden door mensen die opiniestukken maken of schrijven op eigen naam voor de diverse media. Dat feiten van fictie gescheiden moeten worden lijkt duidelijk. Echter, in een tijd waar er ontzettend veel nepnieuws de wereld ingestuurd wordt, is het voor de maatschappij ontzettend lastig om deze feiten van fictie gescheiden te houden en is het lastiger dan ooit voor de mensen om te bepalen wat wel echt waar is en wat niet waar is. De invloed van media op de maatschappij is nog nooit zo groot en belangrijk geweest als nu. 

Fake news

Nepnieuws of ook wel ‘fake news’ genoemd is desinformatie verhuld als nieuws, die verspreid wordt via websites, sociale media en de traditionele media. Het doel van fake news is om de publieke opinie te beïnvloeden of het maken van winst. Tevens wordt het in de politieke arena ook als frame gebruikt tegen de journalistiek voor politiek gewin. Tegenwoordig worden feiten soms weggezet als fake news, waardoor de beeldvorming van de maatschappij veranderd kan worden. Een prachtig voorbeeld is wat er op dit moment in Amerika gebeurt met betrekking tot de verkiezingen. President Trump is zeer bedreven in feiten wegzetten als fictie. Hij beticht de media dagelijks van het opzettelijk brengen van fake news en verkondigt ook dagelijks via Twitter dat de media niet oprecht is. Hierdoor kan het voorkomen dat mensen niet meer geloven wat de traditionele media publiceert of bespreekt, maar zullen deze mensen op zoek gaan naar de alternatieve waarheid die gebracht is door Trump. Deze alternatieve waarheden zullen ze middels andere kanalen, zoals websites en sociale media kunnen vinden. De media doet op haar beurt verslag van de fake news mededeling van Trump, waardoor er een paradox ontstaat. 

Zo brengt de media het vaststaande feit dat Trump maar 750 dollar belasting heeft betaald over de afgelopen jaren. Trump zegt dat het niet waar is en dat ‘de media’ liegt. Het is volgens hem fake news en verzint van alles om chaos te veroorzaken. De media brengt op haar beurt het verhaal dat Trump zegt dat het niet waar is. De media doet hierna nog meer onderzoek en bewijst dat het wel degelijk een feit is en komt zelfs met bewijsstukken, waarop Trump op zijn beurt beweert dat de bewijsstukken gefabriceerd en dus fake zijn. Het maakt op dat moment niet meer uit in welk programma van het mediabedrijf (bijvoorbeeld CNN) of uit hoofde van welke functie de media het onderwerp zou behandelen. Het gehele mediabedrijf is weggezet als fake en onbetrouwbaar. Velen zullen nu President Trump geloven of het niet meer weten, daar waar ze eerder nog volledig zeker waren over het nieuws dat Trump belasting heeft ontdoken. Trump creëert hiermee dus chaos en veel mensen weten niet meer wat echt is en wat nep is. 

Invloed sociale media op relaties

Sociale media heeft van oorsprong een verbindend karakter. Dit mogen we niet verwarren met het doel. Het doel is namelijk winst maken. Mensen kunnen met sociale media ongeacht plaats en tijd met elkaar in contact komen. Elkaar laten zien wat je aan het doen bent en beloond worden met een like of nieuwe volgers. Het nadeel hiervan is dat je een groep mensen om je heen kunt verzamelen die precies hetzelfde over dingen denken als dat jij denkt. Doordat je dan nog maar één kant van het verhaal hoort, kun je hierdoor de realiteit uit het oog verliezen. Door de algoritmes van de grote tech bedrijven laten zij jou alleen maar zien wat jij wil zien. Het doel is namelijk dat jij zo lang mogelijk op het platform blijft, zodat jij advertenties ziet waardoor het platform winst kan maken.

Wil je meer weten over het inzetten van media voor jouw bedrijf? Download ons gratis e-book boordevol marketingtips.

Nepnieuws via social media

Op sociale media en websites is ontzettend veel nepnieuws te vinden. Via YouTube kun je met beelden en geluid binnen een handomdraai een verhaal knippen en plakken met hierin jouw waarheid projecteren en publiceren. Zo zijn er via YouTube, Facebook en bijvoorbeeld Twitter enorm veel complottheorieën te vinden die gretig gedeeld worden. Van mensen die geloven dat de aarde plat is tot buitenaards leven die graancirkels maken. Op dit moment is er een zorgwekkende ontwikkeling gaande, waar mensen denken dat er een groep mensen met veel macht is en dat zij babybloed drinken en kinderen misbruiken.

De mensen die hierin zijn gaan geloven zijn door de eerder genoemde algoritmes steeds verder in een web van nepnieuws verstrikt geraakt en zijn het meest onwaarschijnlijke gaan geloven. Hun onderbuikgevoelens worden keer op keer beantwoord door algoritmes en mensen die precies zoals zij denken en daar weer content over maken, waardoor het onderbuikgevoel wederom bevestigd wordt. Arjen Lubach heeft met Zondag met Lubach daar een duidelijke aflevering over gemaakt. Hij legt uit hoe algoritmes werken en hoe makkelijk het is om verstrikt te raken in een wereld vol nepnieuws.

Lees verder na de video.

The Social Dilemma

Er zijn ook mensen die er heilig van overtuigd zijn dat het Coronavirus nep is. Doordat zij deze en andere complottheorieën ook weer delen op sociale media, kan er in de familie en op het werk onenigheid ontstaan. Er zijn verhalen dat kinderen hun ouders hierdoor niet meer willen zien. Een duidelijke documentaire hierover kun je vinden op Netflix onder de naam ´The social dilemma´. In deze docu wordt ook ontzettend duidelijk hoe de sociale media daadwerkelijk werken en hoe en waarom het kan gebeuren dat je alleen nog maar artikelen voorbij ziet komen die jij interessant vindt. Het maakt daarbij niet uit of het feit of fictie is. Het heeft namelijk allemaal met de verkoop van advertenties te maken en de drang van de social mediaplatformen om winst te maken. Hierdoor bestaat er een levensgrote kans dat je in een ´fuik´ terecht komt, waar je feit en fictie niet meer uit elkaar kunt houden, met alle gevolgen van dien in ´de echte wereld´. Deze documentaire heeft een grote impact gehad en veel mensen hebben naar aanleiding hiervan hun social media account verwijderd. 

Lees verder na de video.

Invloed media op de democratie

De media speelt als poortwachter van de democratie een ontzettende belangrijke en grote rol. De publieke opinie wordt immers gevormd door wat er op het nieuws komt, wat men ziet op tv, hoort op de radio en wat er in de kranten staat. Het is niet voor niets dat in communistische landen alle media onder staatstoezicht staat. In Nederland hebben we een wet die voorschrijft dat de overheid zich niet mag bemoeien met wat mensen zeggen of schrijven. Iedereen mag zeggen schrijven van hij wil, zolang het niet in strijd is met de wet. 

Doordat door diverse partijen de afgelopen tijd het beeld wordt geschetst dat de traditionele media ook wel ‘mainstream media’ of ‘MSM’ genoemd, niet eerlijk zijn en zij alleen maar nepnieuws verspreiden, zijn we in Nederland op een punt aangekomen waarop de media tijdens bijvoorbeeld demonstraties bedreigd en aangevallen worden. Omdat persvrijheid een van de grondbeginselen van een democratie is, raakt deze aanval op de pers de democratie in het hart. Ook zie je door de invloed van nepnieuws welke via media verspreid wordt, dat parlementariërs op straat uitgescholden en bedreigd worden. Alternatieve nieuwssites ontstaan op het internet, waar altijd maar eenzijdige berichtgeving getoond wordt. Velen zien deze alternatieve nieuwssites als betrouwbaar en realistisch. 

Bij de Amerikaanse verkiezingen is het op dit moment niet anders. Daar schotelen de campagneteams compleet in elkaar gedraaide leugens voor als waarheid en delen dit via de sociale mediakanalen. Hier wordt de media dus expres misbruikt om leugens te verspreiden over de andere presidentskandidaat en zelfs over diens kinderen. Wanneer de leugen achterhaald is, dan is het kwaad al geschied en zullen veel mensen alsnog in de leugen geloven. Zeker wanneer de leugen keer op keer herhaald wordt. 

Onderscheid maken tussen fictie en feiten

Doordat veel mensen geen onderscheid meer kunnen maken tussen fictie en feiten, heeft dit een direct effect op de democratie. Politieke partijen maken namelijk van deze verwarring dankbaar gebruik omdat ze hoog willen scoren bij de volgende verkiezingen om zo meer inspraak te hebben over het te voeren beleid. Zo hebben we al gezien dat Wybren van Haga, van Forum voor Democratie aangeschoven is bij een podcast van Lange Frans. Lange Frans is een Nederlandse rapper met ruim 69000 volgers op Twitter. Lange Frans gelooft heilig in het complot over de elite die babybloed zouden drinken en kinderen op bestelling ontvangen om te kunnen misbruiken. Wybren van Haga is een parlementariër in de Tweede kamer met ruim 14000 volgers op Twitter. De partij Forum voor Democratie heeft ruim 76000 volgers en Thierry Baudet de lijsttrekker heeft er 236000. De media staat voor een van de grotere uitdagingen in haar bestaan om poortwachter te blijven van de democratie. De invloed van media op de maatschappij is belangrijk. Zij moeten dan ook onder andere de maatschappij duidelijk proberen te maken dat de verschillende functies van de media zowel onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, als wel helemaal niets met elkaar te maken hebben.

Wil je meer weten over het inzetten van media voor jouw bedrijf, neem dan contact met ons op of download ons gratis e-book ⤵

Gratis ebook met tips voor bedrijven en afdelingen!

✅ Direct gratis in je mailbox
✅ Creëer concrete doelen, een betere missie & visie en verbeter je marketing en communicatie inzet
✅ Geschreven door de specialisten van Kennisdomein

Veelgestelde vragen

Eerste publicatie op: 1 november 2020

• Deel Artikel:

Communicatie Public relations

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie