Een pandemie door zoönose

Wat is een zoönose en hoe had een pandemie voorkomen kunnen worden?
Er is geen ontkomen meer aan. Iedereen op de hele wereld is getroffen door het Coronavirus. Niet iedereen is lichamelijk getroffen door de ziekte die het virus veroorzaakt, maar wel is iedereen getroffen door de maatregelen die genomen zijn om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan. De officiële naam van de ziekte die het Coronavirus veroorzaakt is Covid-19. Hoe is het Coronavirus ontstaan en hoe spelen dieren hier een rol in? En misschien wel de belangrijkste vraag: “kan dit nog een keer gebeuren?” Het antwoord op deze laatste vraag is “ja”.

Team Kennisdomein

16 mei 2023 ·

7 minuten Leestijd

6.5K X Bekeken

Lees verder na de afbeelding. 

Wat is een zoönose  

Een zoönose is een infectieziekte die van dier op mens kan overgaan. In Nederland zijn er diverse zoönosen die zijn voorgekomen of nog steeds voorkomen, zoals: Lyme, Q-koorts, toxoplasmose, salmonellose, BSE, Aids, vogelgriep en Covid-19. Ongeveer twee derde van de verwekkers van infectieziekten is afkomstig van dieren. Mensen kunnen er op verschillende manieren mee besmet raken. Te weten; via voedsel of water of lucht, en via direct contact met besmette dieren of besmet dierlijk materiaal zoals mest. Ook kunnen verwekkers van zoönosen via teken en muggen worden overgebracht.

Infectieziektes bij wilde dieren

Infectieziektes bij wilde dieren zijn van alle tijden. In veel van de gevallen hebben het dier en zijn soortgenoten geen last van de infectieziekte. Dit noemen we dan ‘laag pathogeen’. Wanneer een dier wel last heeft en uiteindelijk overlijdt aan de infectieziekte, dan noemen we dat ‘hoog pathogeen’. Een mooi voorbeeld hiervan is Aviaire Influenza (AI) oftewel vogelgriep. Er zijn milde vogelgriepvarianten die niet tot nauwelijks ziekteverschijnselen veroorzaken bij vogels. Maar er zijn ook vogelgriepvarianten die dodelijk zijn voor de vogels. In de vrije natuur is dat niet een groot probleem, maar wat als deze laag- of hoog pathogene griepvarianten overslaan naar de intensieve veehouderij? 

Laag pathogeen

Wanneer bijvoorbeeld een eend een laag pathogeen virus onder de leden heeft, dan is er in principe niet zoveel aan de hand. Doordat eenden paren of door de uitwerpselen zwemmen en dit binnen krijgen kan het laag pathogene virus over gaan op een andere eend. De eenden worden er niet of nauwelijks ziek van en wanneer de eend uiteindelijk sterft, dan sterft ook het virus in de eend. Maar niet ieder laag pathogeen virus is zo onschuldig. Zo schrijft de Wageningen University Research (WUR) dat er laag pathogene virussen zoals H5 en H7 varianten kunnen muteren naar een hoog pathogeen virus. En dat is een probleem.

Hoog pathogeen

Een hoog pathogeen virus zorgt voor 100% sterfte. Voordat de eend sterft aan dit virus kan de eend dit nog wel doorgeven aan een andere eend of andere vogelsoort die op zijn beurt het virus ook weer kan overdragen. In principe is er in de vrije natuur dan nog niet zoveel aan de hand, behalve dan dat het dier sterft, wat uiteraard erg tragisch is.  

Virussen in de intensieve veeteelt

Doordat wilde vogels vrij kunnen vliegen en een laag- of hoog pathogeen virus bij zich kunnen dragen, bestaat de kans dat een vogel precies boven een kippenhouderij vliegt en zijn uitwerpselen laat vallen. Het grote probleem van de intensieve veeteelt is dat er een enorme hoeveelheid dieren op een heel klein stukje grond gehouden worden. Hierdoor kan een virus heel gemakkelijk van het ene dier op de ander overgaan (2). Omdat de dieren zo dicht op elkaar zitten kan op deze manier het virus ook zeer gemakkelijk muteren naar een agressieve vorm. Het is bekend dat er ieder jaar een aantal gevallen van vogelgriep voorkomt op dit soort intensieve veeteeltbedrijven in Nederland. Uiteindelijk kan het voorkomen dat hierdoor een vogelgriep-variant overslaat op mensen. Dit is bijvoorbeeld al met de H5 variant gebeurd waardoor er een dierenarts is overleden. Dat een virus zo gevaarlijk is dat het kan overslaan op mensen is ongewenst. Vaak kan zo’n virus op de mens overslaan doordat de mens zeer intensief contact heeft met de dieren. Wanneer het virus zich muteert tot het uiteindelijk van mens op mens over kan gaan, dan hebben wij als mensheid een zeer groot probleem, net als wij nu met het Coronavirus hebben. Het verschil is alleen dat met deze vogelgriepvariant H5 er een mortaliteitcijfer bij mensen ontstaat tussen de 50% en 60%, terwijl met het Coronavirus dit op dit moment tussen de 0,15% en 12,2% ligt. Vele onderzoekers en wetenschappers wijzen nu op de gevaren van onze nauwe omgang met dieren. Of het nou wilde dieren, gedomesticeerde dieren of dieren in stallen zijn. We moeten hiermee ophouden. Er kan direct een link gelegd worden tussen zoönose en intensieve veeteelt en dat is levensgevaarlijk (3). Vooral in ons kleine land waar wij ontzettend veel dieren bijeen hebben opgesloten in stallen. Maar ook in andere landen zoals China en India zijn virussen standaard te vinden in populaties vee. En niet uitsluitend bij pluimvee.

Besmetting van mens op mens 

Het Coronavirus is, lijkt nu (mei 2020) afkomstig te zijn van een vleermuis. Vleermuizen hebben relatief veel virussen onder de leden. Of hierna het virus vanuit de vleermuis over is gegaan op de Pangolin (een schubdier) is niet met zekerheid te zeggen. Later onderzoek zal dat wellicht nog uit kunnen wijzen. Het dier met het virus is waarschijnlijk in Wuhan China op een markt in aanraking gekomen met en overgegaan op een mens. Omdat dit virus zich in de loop van de tijd zo goed aangepast en zich heeft ontwikkeld, heeft het kunnen overspringen van mens op mens. In dit geval heeft de behoefte van de mens om een wild dier te eten gezorgd voor een zeer groot probleem voor de gehele wereldbevolking.

Ontstaan van de huidige pandemie

Het virus en daarmee de pandemie is ontstaan in China. Wat met zekerheid gezegd kan worden is dat China te laat is geweest met het adequaat reageren op deze uitbraak van het virus. Hierdoor hebben veel Chinezen die het virus opgelopen hebben nog over de wereld kunnen reizen tot het moment dat China de grenzen heeft gesloten. Echter was toen het kwaad al geschied. Het virus heeft vrij spel gehad en doordat we tegenwoordig naar elke uithoek van de wereld kunnen vliegen heeft het virus zich ook razendsnel kunnen verspreiden. 

Stoppen met dieren in ons leven te betrekken

Deze pandemie kunnen wij niet meer stoppen totdat er een werkend vaccin is ontwikkeld. We kunnen wel iets doen om een volgende, wellicht ergere pandemie te voorkomen. Dat kan wanneer we stoppen om dieren bij ons leven te betrekken. Wij als mensheid moeten het leefgebied van wilde dieren respecteren en aan ze teruggeven in plaats van leefgebied van ze af te pakken. Want hoe kleiner het leefgebied wordt, des te meer deze wilde dieren op plekken komen waar ook mensen zijn. Wanneer we virussen geen kans willen geven om zich te muteren en over te springen zullen we ook de intensieve veeteelt moeten afbouwen. Op dit moment is al bewezen dat het Coronavirus van dier op mens maar ook van mens op dier kan overgegaan. Dit is gebeurd op twee nertsenfokkerijen in Nederland. Dit virus past zich dus razendsnel aan en de vraag is of we nog meer de klos zijn wanneer het virus weer in gemuteerde vorm teruggegeven kan worden aan de mens. Wanneer wij niet stoppen met dieren in ons leven te betrekken omdat wij ze graag willen eten of willen gebruiken voor hun vacht, dan kun je er zeker van zijn dat we over niet al te lange tijd wederom geconfronteerd worden met een uitbraak van een zeer gevaarlijk virus. In China is er naast het Coronavirus al de gevaarlijke vogelgriepvariant H5N1 uitgebroken alsmede de Afrikaanse Varkenspest (AVP). In China lossen ze dat op door miljoenen varkens levend te begraven. In Polen en Duitsland heerst er een vogelgriepvariant en is er in Duitsland en België is de Afrikaanse Varkens Pest gesignaleerd bij wilde zwijnen. Het zal niet heel lang duren voordat dit virus ook Nederland aandoet. En zo zijn er nog tal van andere virussen die continue de kop op steken of al blijvend aanwezig zijn waardoor de volksgezondheid en het dierenwelzijn keer op keer op het spel staat. Dus met het stoppen van het gebruiken van dieren spaar je niet alleen dierenlevens, maar dus ook mensenlevens. Het wordt tijd dat de mensheid hier eens goed over na gaat denken.

Eerste publicatie op: 9 mei 2020

• Deel Artikel:

Pandemie Virus

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie