Schuilkelders in Europa

Sinds Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, speelt steeds meer de vraag hoe het is gesteld met de schuilkelders in Europa. Oorlog in Europa was sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer voorgekomen, afgezien van de Koude Oorlog en de conflicten in de Balkan.

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

5.1K X Bekeken

Inhoudsopgave

Wat moet je doen als er oorlog uitbreekt in je land? Waar kan je heen, hebben we hier ook schuilkelders en zo ja waar dan? In dit blog vertellen we meer over de schuilkelders in Europa en nemen we een paar landen onder de loep.

Lees verder na de afbeelding.

Je kelder is een schuilkelder

Vroeger werden veel huizen voorzien van een kelder. Een ruimte onder de grond waar het koel was en bedoeld voor het bewaren van voedsel. Daar waren goede redenen voor en in die redenen ligt meteen besloten waarom tegenwoordig vrijwel geen huizen meer worden gebouwd met een kelder.

Om te beginnen had men vroeger geen koelkast en vriezer. Een koele plaats voor opslag van voedsel was dus de kelder, waar het gewoonlijk zo’n 11 graden is. Daarnaast was er minder distributie, met andere woorden: er was minder te koop op korte afstand van je huis. Je kocht ‘groot’ in, die keer dat je in de stad was. En je kon in je kelder voedsel uit eigen tuin opslaan. Daarnaast waren de gezinnen groter en was dus het aanleggen van een grotere voorraad nodig.

Een kelder onder een huis kost veel geld en daarom wordt de bouw ervan liever vermeden. In Nederland is een kelder nog eens extra lastig te bouwen en (droog) te houden omdat Nederland zo waterrijk is. Een kelder ligt dus al snel in het grondwater.

Maar wat moet je dan, als je zelf geen kelder hebt om te schuilen tegen oorlog en andere bedreigende situaties?

Schuilkelders in Nederland

Helaas, in Nederland hebben we geen schuilkelders. Althans officieel niet. In 1986 is de Wet Burgerbescherming afgeschaft en daarmee ook de mogelijkheid om te schuilen in schuilkelders en bunkers. De reden voor die afschaffing was de gedachte dat met het einde van de Koude Oorlog geen bescherming meer nodig was. Toch hebben burgers nog gewoon recht op bescherming door de overheid in tijden van crisis. Dat heeft het Europees Hof inmiddels ook bekrachtigd.

Er zijn nog schuilkelders uit de periode van de Koude Oorlog. Echter, die oude kelders, meestal uit de tijd van WO II en daarna, zijn vooral ontworpen als schuilplek voor bommen en niet voor nucleaire aanvallen. De oude schuilkelders zijn geschikt om voor een korte periode in te verblijven. Bij een nucleaire aanval, bij een atoombom en dergelijke, moet je veel langer schuilen, misschien weken of maanden. Er zijn dan ook veel meer voorzieningen nodig zoals douches, toiletten, hele dikke muren en kluizen.

Schuilen in Nederland, niet voor iedereen

Er zijn in Nederland nog plekken waar kan worden geschuild, maar onvoldoende voor alle burgers. Veel gebouwen van de Rijksoverheid, ook in grote gemeentes en bijvoorbeeld bij de Spoorwegen en Rijkswaterstaat hebben schuilplekken. De schuilkelders zijn bedoeld voor voortzetting van de belangrijkste werkzaamheden en bieden plaats aan prominenten zoals ministers en burgemeesters. Dergelijke kelders liggen onder meer onder het Ministerie van Justitie, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en op diverse plekken in de gemeente Amsterdam.

Wat moet je doen bij een crisis

Op de website van de rijksoverheid staat wat je moet doen als de sirene gaat of wanneer je een NL-alert ontvangt:

Naar binnen gaan en deuren en ramen sluiten
Ventilatiesystemen in je huis uitzetten
De televisie of radio aanzetten
Luisteren wat er aan de hand is en wat je moet doen
Alle adviezen opvolgen.

Daar word je dus niet heel veel wijzer van. Daarbij komt dat vijandigheden ook zaken als internet of televisie (tegenwoordig is er overigens vaak televisie via internet) maar ook radio kunnen platleggen. Het verkrijgen van de benodigde informatie is dan niet mogelijk.

In huis is de keuken een relatief veilige plek, soms wordt ook het toilet, de badkamer of de ruimte onder de trap genoemd. Er zijn nog oude schuilkelders waar je heen kunt, vaak op plekken waar sowieso veel mensen samenkomen. Denk aan kelders onder gebouwen zoals verpleeghuizen en gemeentehuizen, aan kerken, metrostations en parkeergarages.

Schuilkelders in Zweden

In Zweden is de crisisopvang heel anders geregeld. Dit komt voort uit het feit dat Zweden zich flink bedreigd voelt door Rusland en geen NAVO-lid is waardoor er misschien niet kan worden gerekend op steun van Europese landen. In 2018 startte de Zweedse regering een landelijke voorlichtingscampagne waarin de burgers werden geïnformeerd wat te doen in tijden van oorlog en andere crises. Een “kennismaking met schuilkelders” hoorde daar ook bij. Je kon een kijkje nemen in de dichtstbijzijnde schuilkelder.

In Zweden zijn ongeveer 65.000 schuilkelders, voor in totaal ongeveer 7 miljoen inwoners. Dat is bijna driekwart van de bevolking. Alleen Finland en Zwitserland hebben in Europa zo’n groot netwerk van schuilkelders. Zwitserland voor zelfs meer mensen dan alleen de eigen bevolking.
De schuilkelders in Zweden zijn na de Tweede Wereldoorlog, in de jaren ’60, gebouwd en bevinden zich op tal van plaatsen door het hele land. Ze zijn voorzien van onder andere bedden, aggregaten en watervoorzieningen. Twee voorbeelden:

Clubhuis van Carneheim, atoomkelder en basisstation van de rampenzender
Stockholm: onder meer een kelder voor 8000 mensen onder een kerk. De ingang ligt in een metrostation en tunnels leiden naar een parkeergarage die zo’n 25 meter onder de grond ligt en binnen 48 uur kan worden omgebouwd tot schuilkelder.

Schuilkelders in Duitsland

Over de situatie in 2022 is weinig te vinden voor wat betreft schuilkelders in Duitsland. Aannemelijk is dat de situatie vergelijkbaar is met die in Nederland. Wel is bekend dat veel Duitsers zich zorgen maken over een mogelijke nucleaire oorlog en overwegen zelf een schuilkelder te bouwen. Overigens hebben veel huizen in Duitsland, zeker in het oude Oost-Duitsland, nog een kelder onder de woning.
Tijdens WO II en gedurende de Koude Oorlog zijn veel bunkers en schuilkelders gebouwd. Die zijn deels afgebroken maar ook deels opengesteld voor publiek.

De beroemdste schuilkelder is de Dokumentationsstätte Regierungsbunker, de meest geheime bunker uit de geschiedenis van Duitsland. Deze bunker is nu een museum en een heel indrukwekkende bezienswaardigheid. Hij ligt overigens in het Ahr-gebied in het noorden van de Eifel.

De Dokumentationsstätte Regierungsbunker is een gigantische atoomschuilkelder en was bedoeld als toevluchtsoord voor de regering. De plannen dateren uit 1950, er werd gestart met de bouw in 1962 en de bunker was gereed in 1971. Het complex had een lengte van 17,3 kilometer, telde 926 slaapvertrekken en 897 kantoorruimtes. Er is zelfs een ziekenhuis!

Als basis voor de bouw dienden twee onafgebouwde spoorlijnen en de toegang van de bunker lag 110 meter onder de grond. Je kunt deze schuilkelder sinds 2008 bezichtigen.

Schuilkelders in andere Europese landen

In veel Europese landen is de situatie zoals in Nederland: oude schuilkelders uit WOII en later die nu -deels- zijn ontmanteld. Oude huizen met een (schuil)kelder en nieuwe huizen zonder. Schuilplekken voor ‘belangrijke’ mensen maar niet voor de gehele bevolking. Wel is het zo dat nog veel van de ‘oude’ schuilkelders te bereiken zijn en enige bescherming bieden. Vaak onder grote gebouwen zoals ministeries, gemeentehuizen en bij kerken. Deze bunkers zijn echter niet geschikt voor lang verblijf en beschermen bijvoorbeeld niet of onvoldoende tegen straling.

Sinds de inval van Rusland in Oekraïne zijn dezelfde geluiden te horen in die landen: angst voor een nucleaire aanval en wat moet je dan doen. Sommige mensen slaan voedselvoorraden in, kopen een aggregaat en/of bouwen een schuilkelder in de tuin.

Uitzondering: Zwitserland

Een van de uitzonderingen is dus Zwitserland. Dit land heeft een rijke geschiedenis als het gaat om schuilmogelijkheden, ondanks dat Zwitserland al sinds 1515 een neutrale positie in de wereld inneemt. Er is een enorm netwerk aan ondergrondse gangen en schuilplaatsen, ook bovengronds. Dit netwerk is aangelegd vanaf de 19^e eeuw. Onder vrijwel elk huis bevindt zich een ruimte waar burgers zich in veiligheid kunnen brengen. Sommige snelwegen zijn ook geschikt om vliegtuigen te laten landen en opstijgen, inclusief straaljagers. In bergwanden zijn hangaars uitgehouwen.

Al die bunkers en kelders zie je niet snel, ook niet die bovengronds liggen. Ze zijn namelijk in veel gevallen gecamoufleerd. Bijvoorbeeld als chalet waarvan de ramen op de muur zijn geschilderd en soms zelfs zijn voorzien van luiken. Een paar van de oude bunkers zijn nu een museum of omgebouwd tot bedrijfsruimte of zelfs tot hotel.

Eerste publicatie op: 9 oktober 2022

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie