Het Nederlands rechtsstelsel

Enige kennis van het Nederlands rechtsstelsel is belangrijk omdat vrijwel iedereen er minimaal eenmaal in zijn of haar leven mee te maken krijgt. Vaak gaat het om een echtscheiding. Je kunt ook worden gedagvaard door iemand anders, zelf een rechtszaak beginnen, verdachte zijn in een strafzaak of getuige zijn in een rechtszaak. Er zijn in Nederland zes verschillende instanties die recht spreken. Welke zijn dat en bij welke instantie moet je zijn als je zelf een rechtszaak wilt beginnen?

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

11.5K X Bekeken

Inhoudsopgave

Lees verder na de afbeelding.

De zes instanties van het Nederlands rechtsstelsel

Afhankelijk van het soort rechtszaak is een bepaalde instantie bevoegd om recht te spreken. De zes instanties zijn:

De Rechtbank
Het Gerechtshof
De Hoge Raad
College van Beroep van het bedrijfsleven
Centrale Raad van Beroep
Raad van State

De meeste mensen die iets te maken krijgen met het Nederlands Rechtsstelsel zullen te maken krijgen van de Rechtbank. De meeste rechtszaken tussen twee natuurlijk personen spelen zich namelijk af bij de Rechtbank.

Wil je weten wat een rechtszaak kost?

De Rechtbank

Er zijn in Nederland 11 rechtbanken, verdeeld over 11 zogenaamde arrondissementen. Deze arrondissementen komen gedeeltelijk overeen met de provincies, maar niet helemaal. Ten eerste heeft Nederland 12 provincies en niet 11. Daarnaast is er een speciale Rechtbank voor alleen Amsterdam. Op de pagina van De Rechtspraak kan je kijken hoe de verdeling van de arrondissementen precies is.

Rechtbanken beslissen over

Civiel recht (tussen burgers onderling of tussen burgers en goederen)
Bestuursrecht (tussen burger en overheid)
Strafrecht

De Kantonrechter

De Rechtbank heeft ook nog speciale Kantonzaken die worden behandeld door een Kantonrechter. Tot voor kort waren er in Nederland ook Kantongerechten maar die zijn nu ondergebracht bij de Rechtbank. De Kantonrechter behandelt civiele zaken tot en met een bedrag van €25.000. Daarnaast ook arbeidszaken, huurzaken en andere zaken waaronder onderwerpen zoals bewind en curatele, het verwerpen of (beneficiair) aanvaarden van een erfenis en sommige lichte strafzaken. Het bijzondere aan een zaak bij een Kantonrechter is dat er maar één rechter is die over de zaak oordeelt. Dit zijn altijd zeer ervaren rechters die lange tijd bij de Rechtbank hebben gewerkt.

De Rechtbank behandelt alle zaken met een waarde van meer dan €25.000 en zaken van onbepaalde waarde. Ook onderwerpen zoals voogdij, adoptie, echtscheiding en alimentatie worden door de Rechtbank behandeld. Tijdens een rechtszaak bij de rechtbank spreken soms één en soms drie rechters hun oordeel uit. Dit heten respectievelijk een enkelvoudige en meervoudige kamer.

Het Gerechtshof

Er zijn in Nederland 4 gerechtshoven. Degene die recht spreekt bij een Hof, noemen we een Raadsheer (en geen rechter). Er is geen aparte naam voor een vrouwelijke Raadsheer. Bij het Gerechtshof kan men in beroep gaan tegen een vonnis van de Rechtbank. Dit betekent dus dat wanneer je het niet eens bent met de uitspraak van de Rechtbank, je nogmaals een rechtszaak kunt beginnen, nu bij het Gerechtshof. De zaak wordt dan helemaal opnieuw bekeken. Als een Gerechtshof uitspraak doet, dan heet dat een arrest (en geen vonnis).

De Hoge Raad

Bij de Hoge Raad, voluit de Hoge Raad der Nederlanden, kan je in beroep gaan tegen het arrest van een Gerechtshof. De Hoge Raad behandelt de zaak echter niet helemaal opnieuw maar kijkt alleen of de zaak door de eerste instanties goed is behandeld. De Hoge Raad kan de zaak terugverwijzen als men van mening is dat de rechtszaak niet goed is behandeld.

Het College van Beroep van het bedrijfsleven

Het College van Beroep van het bedrijfsleven behandelt zaken in hoger beroep over bepaalde onderwerpen. Het gaat om onder meer zaken over de Mededingingswet, de Postwet en de Warenwet. Ook doet het CBb uitspraken in tuchtrechtzaken voor accountants.

De Centrale Raad van Beroep

De Centrale Raad van Beroep oordeelt in hoger beroep over bepaalde onderwerpen. Hier gaat het om zaken over studiefinanciering, sociale zekerheidsrecht of ambtenarenrecht.

De Raad van State

De Raad van State tenslotte is de hoogste algemene bestuursrechter (zaken die de overheid betreffen). Er wordt onder meer beslist over bestemmingsplannen, gasopslag in de bodem, over grote windmolenparken en de RvS behandelt ook het hoger beroep in vreemdelingenzaken.

Welke rechter is bevoegd

Aangezien er in het Nederlands rechtsstelsel meerdere rechtbanken en gerechtshoven zijn, kan het de vraag zijn waar je precies heen moet met je rechtszaak. Is er bijvoorbeeld een contract tussen twee partijen die nu ruzie hebben, dan staat daarin doorgaans welke rechter bevoegd is om recht te spreken. Staat er in het contract dat het de Rechtbank in Amsterdam betreft, dan is deze dus bevoegd. Er zijn hier wel uitzonderingen op dus het is verstandig een advocaat om advies te vragen voordat je een dagvaarding laat uitbrengen.

Als er tussen partijen niets is afgesproken dan gelden algemene regels. Die zijn heel divers:

Gaat het bijvoorbeeld om een arbeidsovereenkomst dan is de rechter in het arrondissement waar de arbeid normaal verricht wordt bevoegd
Gaat het om een zaak tussen een bedrijf en een particulier, dan geldt dat de rechter in de woonplaats van de particulier bevoegd is
Indien sprake is van een onrechtmatige daad dan is de rechter bevoegd van de plaats waar de onrechtmatige daad heeft plaatsgevonden
Betreft het een nalatenschap, dan is de rechter in de laatste woonplaats van de overledene bevoegd.

Je advocaat kan uiteraard precies voor je uitzoeken welke instantie bevoegd is om een oordeel te vellen over jouw geschil.

Veelgestelde vragen

Heb je altijd een advocaat nodig?

Ja, je hebt vrijwel altijd een advocaat nodig als je partij bent in een rechtszaak. Een van de uitzonderingen hierop is wanneer je bij de Kantonrechter komt. Dat mag je zonder advocaat doen. Het is echter niet aan te raden omdat de hulp van een advocaat belangrijk is, ook bij een Kantongerechtsprocedure.

Wat is een Griffier?

Een Griffier is degene die bij de rechtszaak aanwezig is en alles wat er gebeurt noteert. Later wordt er een verslag van de zitting gemaakt zodat iedereen precies weet wat er tijdens de zitting allemaal is gezegd en door wie.

Wat is een dagvaarding?

De dagvaarding is het (papieren) document waarmee een rechtszaak begint. Je kunt zelf een dagvaarding laten uitbrengen en daarmee iemand voor het gerecht dagen. Het kan ook zo zijn dat je zelf een dagvaarding ontvangt. Een dagvaarding wordt uitgebracht door een deurwaarder. Dat heet betekenen. In de dagvaarding staat waar, wanneer en waarom een rechtszaak is gestart.

Wat is een Officier van Justitie?

Een Officier van Justitie is een opsporingsambtenaar. Hij of zij is de “tegenpartij” bij een strafzaak. Als twee burgers een rechtszaak beginnen zijn er natuurlijk twee partijen. Als het om een strafzaak gaat is er maar één partij: de verdachte. De “andere” partij wordt dan vertegenwoordigd door de Officier van Justitie.

Wat zijn Griffierechten?

Griffierechten zijn kosten die je moet betalen als bijdrage voor het werk van de rechtsprekende instantie. Dat zijn vaste bedragen die uiteenlopen van enkele tientjes tot enkele honderden euro’s. Voor een echtscheiding betaal je (in 2020) €304 aan Griffierechten. Heb je problemen met het betalen van de Griffierechten dan kun je bij je gemeente om een tegemoetkoming vragen.

Wat is een toevoeging?

De term toevoeging wordt gebruikt in de advocatuur. Het betekent dat er subsidie is aangevraagd voor de cliënt van de advocaat. Als je niet genoeg geld hebt om een advocaat te betalen (een laag inkomen), dan kan je in aanmerking komen voor een toevoeging. Je betaalt dan een vast bedrag voor de hulp van je advocaat in plaats van zijn of haar uurtarief. Dit scheelt natuurlijk honderden, zo niet duizenden euro’s.

Wat betekent (niet-)ontvankelijk?

De termen ontvankelijk en niet-ontvankelijk hebben betrekking op de vraag of de rechter bevoegd is kennis te nemen van een zaak en daarover uitspraak te doen. Je hebt bijvoorbeeld iemand gedagvaard voor een Rechtbank, maar in het verkeerde arrondissement. Deze rechter is dan niet-ontvankelijk.

Eerste publicatie op: 8 april 2020

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie