Wat valt onder grensoverschrijdend gedrag

We horen er de laatste tijd veel over, maar wat valt onder grensoverschrijdend gedrag? In eerste instantie wordt vaak gedacht aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, zeker sinds 2017 de MeToo-beweging ontstond. Onder dergelijke gedrag valt echter veel meer: discrimineren, pesten, negeren of buitensluiten bijvoorbeeld. Dit kan ook online gebeuren! Recent (2022) zagen we dat grensoverschrijdend gedrag overal kan voorkomen, van hoog tot laag. Zelfs in de Tweede Kamer. Grensoverschrijdend gedrag is niet plaats- of leeftijdsgebonden, of afhankelijk van opleidingsniveau. 

Lees verder na de afbeelding.

Grensoverschrijdend gedrag; definitie

Het is heel moeilijk om een definitie te geven van grensoverschrijdend gedrag. Het gaat immers vaak niet alleen om een feit maar en/of ook om een gevoel. Wat de één als grensoverschrijdend ervaart hoeft dat voor een ander niet te zijn. Vloeken bijvoorbeeld kan voor de ene mens als heel kwetsend worden ervaren terwijl een ander er ijskoud onder blijft. 

Een definitie van grensoverschrijdend gedrag die regelmatig wordt gebruikt is:

Gedrag van de ene partij waarmee de andere partij niet instemt.

Deze definitie is natuurlijk heel ruim en biedt in veel gevallen geen of onvoldoende houvast, bijvoorbeeld als er sprake is van een rechtszaak. 

Voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag

Hierna geven we een paar voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag:

• Pesten 
• Intimideren (overmatige controle uitoefenen, onder druk zetten, bang maken)
• Racisme
• Discriminatie
• Uitsluiten
• Seksuele intimidatie en seksueel misbruik 
• Fysiek geweld

Bij veel vormen van grensoverschrijdend gedrag vindt vaak -maar niet altijd- machtsmisbruik plaats. 

Pesten

Pesten komt heel veel voor. We denken dan meteen aan scholen maar er wordt ook gepest op kantoor, in de straat en zelfs in verpleeghuizen. Pesten is een manier om iemand (geestelijk) pijn te doen, en dat bij (veelvuldige) herhaling. Meestal wordt gepest met woorden of ‘kleine’ handelingen. Die handelingen zijn bijvoorbeeld op school de schooltas in de sloot gooien, op kantoor het raam steeds open zetten waardoor een ander op de tocht zit en in een zorginstelling de koektrommel steeds buiten iemands bereik zetten.

Pesten leidt bij de gepeste onder meer tot gevoelens van angst, depressie, stress en gebrek aan zelfvertrouwen.  Bij pesten zijn meerdere deelnemers betrokken: de pester(s), de gepeste en de omgeving. De omgeving kan ervoor zorgen dat het pesten ophoudt door het pesten af te keuren de gepeste te helpen. 

Intimideren

Intimiderend gedrag is er in vele variaties. Een paar voorbeelden van intimiderend gedrag:

• Dreigen
• Schreeuwen
• Uitschelden
• Beschuldigen
• Met dingen gooien, met deuren slaan
• Manipuleren
• Negeren

Intimiderend gedrag leidt bij anderen tot een gevoel van onzekerheid, roept angst op en brengt je van je stuk. Het kan je ook in verlegenheid brengen of in verwarring. Er zijn ook meer ernstige vormen van intimidatie zoals bedreigen met een wapen, stalken of iemand fysiek mishandelen. 

Racisme en discriminatie

Racisme en discriminatie zijn nauw aan elkaar verwant. In beide gevallen worden bepaalde groepen achtergesteld. Bij racisme is dat om afkomst, ras en/of huidskleur. Bij discriminatie kan dat ook het geval zijn maar ook gaan om andere groepen zoals homoseksuelen of vrouwen. 

Racisme en discriminatie kunnen zich op allerlei manieren manifesteren: door uitlatingen en geschriften, door daden en door gedragingen. 

Een paar voorbeelden: iemand niet aannemen voor een bepaalde functie omdat deze persoon zwart,  homoseksueel of vrouw is. Oproepen om ‘alle migranten in zee te gooien’ of hakenkruizen tekenen op specifieke gebouwen zoals een synagoge of moskee. 

Machtsmisbruik 

Zoals hiervoor al gezegd gaat grensoverschrijdend gedrag vaak samen met machtsmisbruik. Sommige mensen hebben meer macht dan andere. Zo hebben bijvoorbeeld ouders macht over hun kinderen, leraren over leerlingen, politieagenten over burgers en werkgevers hebben macht over werknemers. Dit is geen probleem zolang er geen misbruik wordt gemaakt van deze macht. 

Er kan ook sprake zijn van macht in een relatie. Als de ene partner (veel) meer verdient dan de andere, veel ouder, of intelligenter is bijvoorbeeld. Helaas is er ook nogal eens sprake van machtsmisbruik binnen de zorg. 

Niet altijd is de ‘sterkere’ partij overigens de boosdoener. Als een groep besluit misbruik te maken van macht bijvoorbeeld. Een groep werknemers kan de leidinggevende voortdurend verkeerde informatie geven of negeren totdat deze besluit weg te gaan. 

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Sinds 2017 is seksueel grensoverschrijdend gedrag veel in het nieuws. Dit begon met de Hollywood-producent Harvey Weinstein die door verschillende vrouwen van seksuele intimidatie werd beticht. Toen werd begonnen met het delen van de hashtag #MeToo op Twitter en andere sociale media. Dit ging viraal in vele landen. Als je #MeToo in een bericht plaatste, gaf je daarmee aan dat zelf ook met seksuele intimidatie, aanranding of seksueel misbruik te maken had gehad. 

Hieronder enkele vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag (voorwaarde hierbij is overigens wel dat dit gedrag als ongewenst wordt ervaren door de andere partij):

• Ongepast flirten en dubbelzinnige opmerkingen maken
• Oneerbaar voorstel doen 
• Aandringen op seksueel contact of een relatie
• Seksuele insinuaties doen
• Seksueel getinte grappen maken
• Intieme vragen stellen
• Opmerkingen maken over iemands uiterlijk
• Nafluiten
• Gluren
• Staren 
• Je opdringerig of seksueel gedragen
• Iemand berichten sturen van seksuele aard
• Aanranden/verkrachten

Het kan soms lastig zijn te bedenken wat de ander als grensoverschrijdend ervaart. Zo zullen veel mannen toch een stap willen (moeten) zetten om een vrouw ‘te versieren’ (andersom kan ook, wij willen hier natuurlijk niet discrimineren). Echter, deze persoon kan door de ander als opdringerig  worden ervaren. 

Online grensoverschrijdend gedrag

Tegenwoordig loop je niet alleen op kantoor, straat, school en in het café risico in aanraking te komen met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Er wordt inmiddels ook volop gepest, geïntimideerd en ongepast geflirt via social media. Soms met hele grote gevolgen tot zelfs zelfmoord aan toe. Vooral jongeren lopen risico. Een voorbeeld van een dergelijk gevaar is grooming. 

Grooming

Grooming is een manier om kinderen te lokken met als doel seksueel misbruik. De groomer is een volwassene die zich op het internet voordoet als iemand anders. De slachtoffers van de groomer hebben een gemiddelde leeftijd tussen de 11 en 15 jaar. De groomer probeert eerst het vertrouwen van de jongere te krijgen door bijvoorbeeld dezelfde interesses te tonen in muziek, festivals of andere hobby’s. 

Er wordt steeds meer persoonlijke informatie gedeeld en vervolgens ook geflirt. De groomer is heel aardig en lief en deelt veel complimentjes uit. De volgende stap is het onderwerp seks en de vraag om seksuele foto’s of handelingen voor de webcam. Uiteindelijk doel is afspreken in het echt, in real life, om seks te hebben. 

Lees meer over de seksuele ontwikkeling van tieners en over de invloed van media op de maatschappij in onze speciale blogs over deze onderwerpen.