Dijken in Nederland

De dijken in Nederland zijn zó belangrijk dat een blog hierover niet mag ontbreken. Zonder dijken zou een groot deel van ons land onder water staan. In Nederland ligt zo’n 1100 kilometer aan dijken en kades die bijna 1,5 miljoen mensen beschermen tegen het water. In dit artikel vertellen we meer over de geschiedenis van de dijken, de bouw ervan, het onderhoud en over twee grote watersnoodrampen. De dijken zijn ook leuk om tijdens je vakantie in Nederland te bezoeken.

Team Kennisdomein

30 april 2023 ·

7 minuten Leestijd

5.0K X Bekeken

Inhoudsopgave

Lees verder na de afbeelding.

Geschiedenis van de dijken in Nederland

Een ander woord voor dijk is waterkering; het betekent dus dat je de stroom van het water wilt keren. Er zijn verschillende soorten dijken en de belangrijkste dijken beschermen tegen zeewater en tegen water van rivieren. Al vele eeuwen geleden waren er dijken in onder meer Egypte, duizenden jaren voor Christus. In Nederland werden ze pas veel later aangelegd maar er waren al wel vroeg eenvoudige ‘dijken’. Zo werd er een dijk ontdekt in Friesland die bestond uit opgestapelde graszoden en zo’n 2000 jaar oud was. In de 7^e eeuw werd begonnen met de aanleg van dijken ter bescherming tegen de zee, omstreeks het jaar 1000 met dijken langs rivieren.

In de 13^e eeuw ontstond het eerste waterschap (instantie voor waterbeheer), dat nu nog steeds bestaat, en op een gegeven moment waren er 3500 kleine waterschappen. Inmiddels doen we het met 32 grote waterschappen.

Het hoefslagstelsel

Het onderhoud van dijken vraagt om inzet en geld. Daarom werd het zogenaamde hoefslagstelsel ingevoerd. Per hoofd van de bevolking moest worden meebetaald aan de aanleg en het onderhoud van dijken. Dat kon met arbeid en/of met materiaal. Lange tijd waren er veel kleine waterschappen, per 3 hoeves grenzend aan een water. De eigenaren van de hoeves moesten hun eigen stuk water voorzien van een dijk en die ook onderhouden. Ze controleerden elkaar.

Toen de waterschappen groter werden en minder in aantal, kwam er een dijkgraaf die de dijken controleerde. Iemand die zijn deel slecht onderhield werd gemaand tot beter onderhoud en kon ook een boete krijgen.

Verbetering van de dijken

Aanvankelijk werden de dijken verstevigd met palen maar in 1739 bleek dat die werden aangevreten door paalwormen. Er werd besloten zogenaamde slapende dijken aan te leggen; een extra dijk achter de oorspronkelijke dijk, als een soort reserve. Ook werd in plaats van palen steeds meer gebruik gemaakt van stenen. In de 18^e en 19^e eeuw werden zeedijken versterkt met zinkstukken die werden gemaakt van wilgentenen en afgedankte visnetten. Die zinkstukken bestaan nu nog steeds en zijn gemaakt van rijshout en geotextiel (kunststofdoek dat zanddicht is maar wel water doorlaat).

Dijkdoorbraken

Door de eeuwen heen zijn er vaak dijkdoorbraken geweest met overstromingen tot gevolg. Vóórdat er dijken waren overstroomde het land regelmatig. Alleen de duinen boden bescherming. Overigens zijn de duinen nog steeds onze belangrijkste bescherming tegen het zeewater.

Dijkdoorbraken maakten natuurlijk duidelijk dat er nieuwe dijken, beter onderhoud of versteviging van bestaande dijken nodig was.

Wil je weten of jij en je huis gevaar lopen bij een dijkdoorbraak? Controleer dat op de website overstroomik.nl van Rijkswaterstaat.

Ramp van 1916

De stormvloed van 1916 viel samen met een hoge waterstand in de rivieren. Op tientallen plaatsen braken de dijken met 21 doden en grote schade aan onder meer huizen tot gevolg:

In onder meer Groningen, Zwolle en Zwartsluis waren overstromingen
Friese buitenpolders bij Holwerd en Oldelamer liepen onder
In Overijssel bleken de dijken te laag en was er veel schade aan de dijkbekleding
Overal langs de Zuiderzee liepen dijken over
Bij Nijkerk en Utrecht braken meerdere dijken
Het eiland Marken liep onder met 16 doden tot gevolg en is veel vee en zijn huisdieren verdronken

Het hele land had last van de dijkdoorbraken van 1916 en uiteindelijk werd besloten tot het afsluiten van de Zuiderzee en kwam de Zuiderzeewet. De dijkversterkingen die na de ramp werden uitgevoerd waren gereed in 1926 en in 1932 werd de Afsluitdijk aangelegd. Deze ramp leidde ook tot de oprichting van de stormvloedseindienst.

100 jaar later, in 2016 werd op Marken een monument voor de slachtoffers onthuld.

Ramp van 1953

In 1953 vond In Nederland de grootste natuurramp van de 20e eeuw plaats. De combinatie van een zware noordwesterstorm en springtij zorgde ervoor dat grote delen van Nederland overstroomden. Er waren 1836 doden en ook tienduizenden dieren lieten het leven. Daarnaast was er grote schade aan onder meer huizen en natuurlijk de dijken. De dijken in Nederland waren toen niet bestand tegen het uitzonderlijk hoge waterpeil dat werd bereikt. De dijken braken op meer dan 150 plaatsen in Zuid-Holland, Noord-Brabant en Zeeland.

Dat deze ramp zulke grote gevolgen had was het gevolg van het feit dat de dijken te laag en te zwak waren. De waterschappen hadden te weinig aan onderhoud gedaan. Het rijk had minder geld uitgegeven aan de dijken, omdat er veel geld nodig was voor herstel na de Tweede Wereldoorlog.

De dijken werden hersteld en verbeterd door arbeiders en militairen. Er kwam ook hulp uit het buitenland en het Rode Kruis speelde een belangrijke rol. Onder het motto ‘Beurzen open, dijken dicht’ werd vanuit de hele wereld geld gedoneerd.

Na de ramp werd duidelijk hoe belangrijk de dijken in Nederland zijn. Zonder dijken kan meer dan de helft van het land onder water komen te staan. Er werden sterke waterkeringen gebouwd volgens de Deltawet. Het belangrijkste was daarbij de bouw van de Deltawerken in Zeeland dat bestaat uit 5 stormvloedkeringen, 2 sluizen en 6 dammen. Het is ons sterkste verdedigingssysteem tegen hoogwater vanuit zee.

Onderhoud dijken

De dijken in Nederland worden heel goed onderhouden. Hoogheemraadschap Rijnland én eigenaren van een stuk grond met een dijk/kade zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor dit onderhoud. Dijken worden elk jaar gecontroleerd en waar nodig hersteld of verbeterd.

De taken zijn verdeeld waarbij Rijnland het buitengewoon onderhoud uitvoert en de eigenaar van de dijk het gewone onderhoud. Ook als de grond door iemand anders dan de eigenaar wordt gebruikt is de eigenaar verantwoordelijk voor het gewone onderhoud aan de dijk.

Onder buitengewoon onderhoud valt het verhogen, verzwaren of verbreden van dijken. Onder het gewone onderhoud, dat dus door de eigenaar van de dijk wordt uitgevoerd valt onder meer:

Het herstellen van beschadigingen
Gras maaien en de grasmat in stand houden
Wild bestrijden (konijnen, ratten en dergelijke; door gangen holen kan de dijk verzwakken)
Onregelmatigheden verwijderen zoals afval, struiken, bomen

Rijnland controleert of de eigenaar de dijk goed onderhoudt en stuurt een brief aan de eigenaar als deze nog dingen moet doen. Daarna volgt een tweede controle en als het onderhoud dan nog tekort schiet volgt handhaving.

Dijken bekijken

De dijken in Nederland kunnen ook worden bezocht. Gewoon, tijdens een wandeling of fietstocht maar er zijn ook bijzondere tochtjes. Tijdens je vakantie in Zeeland de Deltawerken bezoeken bijvoorbeeld. Dat is bepaald indrukwekkend en ook leerzaam voor kinderen. Beleefroute Expeditie Delta is geweldig leuk. Ook een bezoek aan Neeltje Jans is de moeite waard. Dit is een waterthemapark gelegen op een eilandje midden in de Oosterscheldekering. Je kunt hier genieten van de natuur maar ook van cultuur en techniek.

Maak tijdens de vakantie in Noord-Holland of als je naar de Waddeneilanden gaat een tocht over de afsluitdijk. In elke provincie zijn dijken te vinden waar je kunt wandelen en fietsen en vaak zijn er musea en andere bezienswaardigheden. En natuurlijk is er altijd water in de buurt om dieren te spotten of lekker sportief bezig te zijn.

Eerste publicatie op: 10 september 2022

Deel Artikel:

Geschreven door: Team Kennisdomein

Van Kennisdomein

Team Kennisdomein bestaat uit specialisten die hun sporen hebben verdiend. Het team zorgt voor invulling van Kennisdomein vanuit de passie voor schrijven en het delen van kennis met anderen. De specialisten willen graag meer inzicht creëren in tal van onderwerpen zodat...

Meer informatie